คัมภีร์มิลินทปัญหามีกล่าวถึงสํสาร

 

สมเกียรติ พลเดชอุดมคุณ

ศัพท์ว่า สงสาร มาจาก สํปุพพ สรธาตุ คติยํ ณปัจจัย สำเร็จเป็นคำศัพท์ว่า สํสาร แปลว่า การเวี่ยนว่ายตายเกิด ไทยนิยมเขียนเป็นสงสาร และใช้ในความหมายว่า สมเพช แปลว่า รู้สึกเห็นใจในทุกข์ของผู้อื่น

   ในคัมภีร์มิลินทปัญหามีกล่าวถึงสํสาร ดังนี้

   พระเจ้ามิลินท์ : พระคุณเจ้านาคเสน สงสาร คืออะไร? เป็นอย่างไร?

   พระนาคเสน : ขอถวายพระพร มหาบพิตร บุคคลเกิดในโลกนี้แล้วก็ตายในโลกนี้นั่นแหละ ครั้นตายในโลกนี้แล้ว ก็เกิดขึ้นในโลกอื่น, เกิดในโลกนั้นแล้วก็ตายในโลกนั้นนั่นแหละ ครั้นตายในโลกนั้นแล้ว ก็เกิดขึ้นในโลกอื่นอีก. ขอถวายพระพร สงสารเป็นอย่างนี้แล

   พระเจ้ามิลินท์ : ขอพระคุณเจ้าจงกระทำอุปมา

   พระนาคเสน : ขอถวายพระพร เปรียบเหมือนว่า บุรุษคนหนึ่งเคี้ยวกินผลมะม่วงสุก แล้วเพาะเมล็ดมะม่วงนั้นไว้, ต่อจากเมล็ดมะม่วงที่เพาะไว้นั้น พึงบังเกิดเป็นต้นมะม่วงใหญ่แล้วให้ผล, ลำดับนั้นบุรุษผู้นั้นก็จะพึงเคี้ยวกินผลมะม่วงสุก แม้จากต้นมะม่วงต้นที่สองนั้น แล้วก็เพาะเมล็ดมะม่วงไว้, แม้ต่อจากเมล็ดมะม่วงที่เพาะไว้นั้น พึงบังเกิดเป็นต้นมะม่วงใหญ่แล้วให้ผล เมื่อเป็นวงรอบหมุนวนเวียนเป็นวัฏฏะเช่นนี้ร่ำไป ต้นแรกสุดแห่งบรรดาต้นมะม่วงเหล่านั้น ก็ย่อมไม่ปรากฏ เหมือนการหาจุดเริ่มต้นในวงกลม เป็นฉันใด แม้นการหาจุดในวัฏฏสงสารก็เป็นฉันนั้นแล

   พระเจ้ามิลินท์ : พระคุณเจ้านาคเสน ท่านตอบได้กระจ่างชัดแล้วแล

[right-side]