ทองย้อย แสงสินชัย
#บาลีวันละคำ (4,152)
พยัคฆ์
น่าจะเป็นหญ้าปากคอกอีกคำหนึ่ง
อ่านว่า พะ-ยัก
“พยัคฆ์” บาลีเป็น “พฺยคฺฆ” อ่านว่า เพียก-คะ รากศัพท์มาจาก -
(1) วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + อา (คำอุปสรรค = ทั่วไป, ยิ่ง) + ฆา (ธาตุ = ดมกลิ่น) + อ (อะ) ปัจจัย, แปลง อิ ที่ วิ เป็น ย แล้วแปลง วฺ เป็น พฺ (วิ > วฺย > พฺย), ซ้อน คฺ ระหว่างอุปสรรคกับธาตุ (วิ + อา + คฺ + ฆา), รัสสะ อา เป็น อะ, ลบสระหน้า คือ อา ที่ ฆา (ฆา > ฆ)
: วิ > วฺย > พฺย + อา = พฺยา + คฺ + ฆา = พฺยาคฺฆา > พฺยาคฺฆ + อ = พฺยาคฺฆ > พฺยคฺฆ แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ฆ่าแล้วดม” (เล็งถึงลักษณะนิสัยของสัตว์ชนิดนี้)
(2) วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + อา (คำอุปสรรค = ทั่วไป, ยิ่ง) + ฆสฺ (ธาตุ = กิน) + กฺวิ ปัจจัย, แปลง อิ ที่ วิ เป็น ย แล้วแปลง วฺ เป็น พฺ (วิ > วฺย > พฺย), ซ้อน คฺ ระหว่างอุปสรรคกับธาตุ (วิ + อา + คฺ + ฆสฺ), รัสสะ อา เป็น อะ, ลบ สฺ ที่สุดธาตุและ กฺวิ
: วิ > วฺย > พฺย + อา = พฺยา + คฺ + ฆสฺ = พฺยาคฺฆสฺ > พฺยาคฺฆสฺ + กฺวิ = พฺยาคฺฆสกฺวิ > พฺยคฺฆสกฺวิ > พฺยคฺฆส > พฺยคฺฆ แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ยังสัตว์นั้นๆ ให้ถึงความวิบัติแล้วกิน”
“พฺยคฺฆ” (ปุงลิงค์) หมายถึง เสือ, เสือโคร่ง (a tiger)
“พฺยคฺฆ” ในบาลีมีอีกรูปหนึ่ง คือ “วฺยคฺฆ” รากศัพท์เดียวกัน ต่างกันที่ พ กับ ว
บาลีสันสกฤตที่เอามาใช้ในภาษาไทย แปลง ว เป็น พ พบได้ทั่วไป เช่น -
วิกล = พิกล
วิการ = พิการ
วิธิ = พิธี
วิเสส = พิเศษ
“วฺยคฺฆ” ถ้าแปลง ว เป็น พ ก็เป็น “พฺยคฺฆ”
ถ้าไม่แปลง ว เป็น พ ก็คงเป็น “วฺยคฺฆ”
ในคัมภีร์บาลี มีทั้ง “วฺยคฺฆ” และ “พฺยคฺฆ”
บาลี “วฺยคฺฆ” และ “พฺยคฺฆ” สันสกฤตเป็น “วฺยาฆร”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน เก็บคำว่า “วฺยาฆร” ไว้ 2 คำ บอกไว้ดังนี้ -
(สะกดตามต้นฉบับ)
(1) วฺยาฆร : (คำนาม) ‘วยาฆร์,’ เสือ; a tiger.
(2) วฺยาฆฺร : (คำวิเศษณ์) ‘วยาฆร์,’ วิศิษฏ์, ดียิ่ง; pre-eminent, best.
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บไว้ทั้ง “พยัคฆ์” “วยัคฆ์” “พยาฆร์” และ “วยาฆร์” บอกไว้ดังนี้ -
(1) พยัคฆ-, พยัคฆ์ : (คำนาม) เสือโคร่ง. (ป. พฺยคฺฆ, วฺยคฺฆ; ส. วฺยาฆฺร).
(2) วยัคฆ์ : (คำนาม) เสือ. (ป. วฺยคฺฆ, พฺยคฺฆ; ส. วฺยาฆฺร).
(3) พยาฆร์ : (คำนาม) พยัคฆ์. (ส. วฺยาฆฺร; ป. พฺยคฺฆ).
(4) วยาฆร์ : (คำนาม) เสือ. (ส. วฺยาฆฺร; ป. วฺยคฺฆ, พฺยคฺฆ).
..............
พยัคฆ์ = เสือโคร่ง มีธรรมชาติและลักษณะนิสัยอย่างไร พึงศึกษาหาความรู้กันต่อไปเทอญ
..............
ดูก่อนภราดา!
: ถึงจะร้ายเพียงไร
: เสือก็ไม่ทำร้ายลูกเมียมัน
[full-post]
แสดงความคิดเห็น
ข้อมูลความคิดเห็นของท่าน จะถูกตรวจสอบก่อนทุกครั้ง ฯ