การนับสมถกรรมฐาน ๓๘/๔๐[1]

การนับสมถกรรมฐาน ๓๘/๔๐[1] 

.....สมถกรรมฐานตามนัยพระบาลี มี ๓๘ คือ กสิณ ๘*** อสุภะ ๑๐ อนุสสติ ๑๐ อัปปมัญญา ๔ อาหาเรปฏิกูลสัญญา ๑ จตุธาตุววัฏฐาน ๑ อรูป ๔ ส่วนนัยวิสุทธิมรรคอรรถกถาเพิ่มกสิณที่เป็นอารมณ์ของสมถกรรมฐานมาอีก ๒ คือ อาโลกสิณและอากาสกสิณ จึงเป็นสมถกรรมฐาน ๔๐[2]

***หมายเหตุ ; กสิณตามนัยพระบาลี มี ๑๐ คือ ปถวีกสิณ อาโปกสิณ เตโชกสิณ วาโยกสิณ นีลกสิณ ปีตกสิณ โลหิตกสิณ โอทาตกสิณ อากาสกสิณ วิญญาณกสิณ[3] ตั้งแต่ปถวีกสิณไปจนถึงโอทาตกสิณ ๘ กสิณ ท่านจัดเป็นสมถกรรมฐานล้วนๆ ส่วนอากาสกสิณและวิญญาณกสิณ ๒ กสิณ ท่านจัดเป็นวิปัสสนากรรมฐานได้ด้วย[4] ฉะนั้น สมถกรรมฐานโดยนัยพระบาลีจึงมี ๓๘[5] อนึ่ง อากาสกสิณท่านจัดเป็นอรูปฌานที่ ๑ ที่ดำเนินไปในกสิณุคฆาฏิมากาส (อากาสที่ได้รับจากการเพิกกสิณ) ท่านจัดวิญญาณกสิณเป็นอรูปฌานที่ ๒ ที่มีอรูปวิญญาณที่ ๑ เป็นอารมณ์[6]

--------------------------

[1] ปรมตฺถวินิจฺฉย. ๙๐๒/๘๑ มจร.

สมถกฺกมฺมฏฺฐานานิ 

ตาลีสฏฺฐกถานเย

ปาฬิยํ ตุ วิภตฺตานิ 

อฏฺฐตึสาติ วณฺณิตํ.

[2] วิสุทฺธิ. ๑/๔๗/๑๑๙ มจร.

.....จตฺตาลีสาย กมฺมฏฺฐาเนสูติ หิ วุตฺตํ, ตตฺริมานิ จตฺตาลีส กมฺมฏฺฐานานิ ทส กสิณา, ทส อสุภา, ทส อนุสฺสติโย, จตฺตาโร พฺรหฺมวิหารา, จตฺตาโร อารุปฺปา, เอกา สญฺญา, เอกํ ววตฺถานนฺติ.

[3] องฺ.ทสก. ๒๔/๒๕/๓๗ มจร. 

.....ทสยิมานิ ภิกฺขเว กสิณายตนานิ. กตมานิ ทส ? ปถวีกสิณเมโก สญฺชานาติ อุทฺธํ อโธ ติริยํ อทฺวยํ อปฺปมาณํ; อาโปกสิณเมโก สญฺชานาติ…เป… เตโชกสิณเมโก สญฺชานาติ… วาโยกสิณเมโก สญฺชานาติ… นีลกสิณเมโก สญฺชานาติ… ปีตกสิณเมโก สญฺชานาติ… โลหิตกสิณเมโก สญฺชานาติ… โอทาตกสิณเมโก สญฺชานาติ… อากาสกสิณเมโก สญฺชานาติ… วิญฺญาณกสิณเมโก สญฺชานาติ อุทฺธํ อโธ ติริยํ อทฺวยํ อปฺปมาณํ. อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทส กสิณายตนานี”ติ. ปญฺจมํ.

[4] เนตฺติ. ๕๕/๘๗ มจร.

.....ทส กสิณายตนานิ ปถวีกสิณํ อาโปกสิณํ เตโชกสิณํ วาโยกสิณํ นีลกสิณํ ปีตกสิณํ โลหิตกสิณํ โอทาตกสิณํ อากาสกสิณํ วิญฺญาณกสิณํ. ตตฺถ ยญฺจ ปถวีกสิณํ ยญฺจ อาโปกสิณํ เอวํ สพฺพํ, ยญฺจ โอทาตกสิณํ. อิมานิ อฏฺฐ กสิณานิ สมโถ. ยญฺจ อากาสกสิณํ ยญฺจ วิญฺญาณกสิณํ, อยํ วิปสฺสนา.***

***เนตฺติ.อ ๕๕/๑๖๖ มจร.

.....ปถวีกสิณาทิเก สุทฺธสมถภาวนาวเสน ปวตฺติเต สนฺธาย “อิมานิ อฏฺฐ กสิณานิ สมโถ”ติ วุตฺตํ. เสสกสิณทฺวยํ วิปสฺสนาธิฏฺฐานภาเวน ปวตฺตํ “วิปสฺสนา”ติ วุตฺตํ.

[5] ปรมตฺถวินิจฺฉย. ๙๐๓-๙๐๔/๘๑ มจร.

ปถวาโป จ เตโช จ

วาโย นีลญฺจ ปีตกํ

โลหิโตทาตมากาสํ 

อาโลกกสิณนฺติ จ.

กสิณานิ ทเสตานิ 

วุตฺตานฏฺฐกถานเย

อฏฺเฐว ปาฬิยํ หิตฺวา

อนฺเต ตุ กสิณทฺวยํ.

[6] เนตฺติ.อ. ๕๕/๑๖๖ มจร.

.....อากาสกสิณนฺติ กสิณุคฺฆาฏิมากาเส ปวตฺตปฐมารุปฺปชฺฌานํ. วิญฺญาณกสิณนฺติ ปฐมารุปฺปวิญฺญาณารมฺมณํ ทุติยารุปฺปชฺฌานํ.

[full-post]