ถามว่า พระอรหันต์มีทุกข์หรือไม่

 

สมเกียรติ พลเดชอุดมคุณ

ถามว่า พระอรหันต์มีทุกข์หรือไม่

   ตอบว่า คำถามนี้กว้างมาก เพราะทุกข์มีมากมายหลายอย่าง พระอรหันต์ที่ท่านยังไม่ปรินิพพาน ท่านก็ยังมีทุกข์บางอย่าง ไม่มีทุกข์บางอย่าง ทุกข์นั้นแบ่งเป็นพวกใหญ่ๆ ได้ ๓ พวก คือ

   ๑. กายิกทุกข์ ได้แก่ทุกข์ทางกาย เช่น เจ็บ ปวด เมื่อย ทุกข์ชนิดนี้จัดเป็นผลของอกุศลกรรมที่เคยทำไว้ในชาติก่อนๆ หรือในชาตินี้ก็ได้ ทุกข์อย่างนี้พระอรหันต์ท่านยังมีอยู่

   ๒. เจตสิกทุกข์ ได้แก่ทุกข์ทางใจ อันได้แก่โทมนัสเวทนาที่เกิดพร้อมกับโทสเจตสิก ทุกข์ชนิดนี้ท่านละได้หมดแล้วตั้งแต่ได้บรรลุพระอนาคามิมรรค

   ๓. สังขารทุกข์ ทุกข์ของสังขาร สังขารในที่นี้ได้แก่สังขารธรรมคือนามและรูป ความที่นามและรูปเกิดขึ้นแล้วทนอยู่ไม่ได้ต้องดับไปนั่นแหละเป็นทุกข์ ตราบใดที่นามและรูปยังเป็นไปอยู่ ทุกข์ชนิดนี้ก็มี เพราะฉะนั้นพระอรหันต์ที่ท่านยังมีชีวิตอยู่ ท่านก็ยังมีสังขารทุกข์ เพราะท่านยังมีนามรูป รวมความว่าพระอรหันต์ที่ท่านยังมีชีวิตอยู่ ท่านไม่มีทุกข์ ใจ มีแต่ทุกข์กายและทุกข์ของสังขาร ต่อเมื่อท่านดับขันธปรินิพพาน ทุกข์ทั้งหลายก็เป็นอันดับหมดไม่มีเหลือ.

----------------

คำว่า "อรหันต์" เป็นสมมติบัญญัติ คือ ปุคคลบัญญัติ ใช้ร้องเรียกผู้ที่บรรลุอรหัตตมรรค อรหัตตผล 

เมื่อว่าโดยธรรมาธิษฐานแล้ว มีเพียงขันธ์ อายตนะ ธาตุ...เท่านั้น หามีสัตว์บุคคลไม่, แต่เพราะอาศัยปุคคลบัญญัติ ซึ่งเนื่องด้วยขันธ์นั่นเอง จึงมีเสียงร้องเรียก คน-สัตว์...และอาศัยคุณธรรมที่ได้บรรลุ จึงมีเสียงร้องเรียกว่า "อรหันตบุคคล" ซึ่งโดยปรมัตถ์แล้ว ขันธ์ ๕ ไม่ใช่อรหันต์, อรหันต์ ก็ไม่มีในขันธ์ ๕ ... สมมตติบัญญัติ ใช่สื่อสารร้องเรียกกันเท่านั้น ... 

ขันธ์ ๕ นั่นเอง เป็นตัวทุกข์ (สังขารทุกข์) ที่รู้ว่าขันธ์ ๕ เป็นทุกข์ ก็เพราะมีอนิจจลักษณะปรากฏให้เห็นในปัญญาของบัณฑิตทั้งหลาย... ถ้าไม่มีขันธ์ ๕ (นิพพาน) ก็ไม่มีทุกข์, ทุกข์ไม่มีที่เกิด...

 

เพราะฉะนั้น ที่กล่าวว่า "พระอรหันต์ก็ยังเป็นทุกข์" นั้น โดยแท้จริงก็คือ ขันธ์ ๕ เป็นทุกข์ หาใช่พระอรหันต์ไม่...